ความผิดพลาดในการทำงานของล่ามศาลไทย: การวิเคราะห์เชิงวิชาการด้านภาษาและกระบวนการยุติธรรม

บรรยากาศในศาลไทย

14 กันยายน 2568, กรุงเทพมหานคร - บทบาทของล่ามศาลถือเป็นองค์ประกอบสำคัญในการคุ้มครองสิทธิของคู่ความและพยานในกระบวนการยุติธรรม โดยเฉพาะในกรณีที่คู่ความไม่สามารถสื่อสารด้วยภาษาของศาลได้ (Berk-Seligson, 2009) หากการล่ามผิดพลาด ไม่ว่าจะโดยเจตนาหรือไม่ ย่อมส่งผลโดยตรงต่อสิทธิในกระบวนการยุติธรรมและอาจทำให้คำพิพากษาขาดความเป็นธรรม การศึกษาความผิดพลาดของล่ามจึงเป็นทั้งประเด็นทางภาษาศาสตร์ กฎหมาย และสิทธิมนุษยชน

1. การแปลผิดความหมาย (Mistranslation of Meaning)

ความผิดพลาดที่พบบ่อยที่สุดคือการใช้คำศัพท์ทางกฎหมายผิดความหมาย เช่น

• Legal Representatives ซึ่งควรหมายถึง “ผู้แทนทางกฎหมาย” แต่กลับถูกแปลเป็น Litigators หรือ “นิติกรณ์”

• To be eligible (มีคุณสมบัติ/สิทธิ) ถูกแปลผิดเป็น to legitimate (ทำให้ถูกกฎหมาย)

• Scope of work ถูกแปลเป็น “cover the business” ซึ่งไม่สอดคล้องกับความหมาย “ขอบข่ายงาน”

• Professional and fair กลายเป็น “มืออาชีพและดี” แทนที่จะเป็น “มืออาชีพและเป็นธรรม”

ข้อผิดพลาดเหล่านี้อาจเปลี่ยนสาระสำคัญของคดีและทำให้ศาลตีความสถานะทางกฎหมายของคู่ความผิดพลาด (Hale, 2004)

2. การแปลเกิน (Addition / Over-interpretation)

การเพิ่มถ้อยคำที่ไม่ได้อยู่ในต้นฉบับเป็นปัญหาที่ส่งผลต่อการรับรู้ของศาล ตัวอย่างเช่น พยานกล่าวว่า “ไม่มีหลักฐานเพิ่มเติม” แต่ล่ามแปลว่า “เป็นคำกล่าวอ้างของพยานเองว่าไม่มีหลักฐานเพิ่ม” การใส่คำว่า “คำกล่าวอ้าง” เปลี่ยนจากการบอกเล่าข้อเท็จจริงเป็นการปฏิเสธ ทำให้ศาลอาจมองว่าพยานมีเจตนาปกปิด (Mikkelson, 2017)

3. การแปลตัดหรือแปลตก (Omission)

การละคำสำคัญแม้เพียงเล็กน้อยอาจส่งผลกระทบต่อความหมาย เช่น

• Legal rights and duties ถูกแปลเพียง “สิทธิและหน้าที่” โดยละคำว่า “ทางกฎหมาย”

• Due process of law ถูกแปลเป็น “กระบวนการ” โดยละคำว่า “ทางกฎหมาย” ทำให้สูญเสียความหมายทางกฎหมายที่ชัดเจน

การละเช่นนี้ทำให้การรับรู้ของศาลไม่ครบถ้วนและลดความน่าเชื่อถือของคำเบิกความ (Morris, 2010)

4. การแปลเนื้อหานำ (Leading Interpretation)

ล่ามอาจปรับคำถามโดยไม่ตั้งใจจนกลายเป็นคำถามนำ ตัวอย่างเช่น

• คำถามต้นฉบับ: “Did you see the defendant on the night of the incident?”

• คำแปล: “คุณยืนยันใช่หรือไม่ว่าเห็นจำเลยในคืนเกิดเหตุ”

การเปลี่ยนรูปคำถามให้เป็นคำถามนำอาจชี้นำพยานและมีผลต่อการรับฟังพยานหลักฐาน (Cotterill, 2002)

5. ล่ามตอบแทนเองเหมือนทนาย (Answering Instead of Interpreting)

ความผิดพลาดร้ายแรงที่สุดคือการที่ล่ามตอบเองแทนพยาน ตัวอย่างเช่น

• พยานตอบว่า: “I don’t remember.”

• ล่ามแปลว่า: “พยานปฏิเสธที่จะตอบ”

การแปลเช่นนี้ละเมิดหลักความเป็นกลาง (neutrality) และอาจทำให้พยานถูกมองว่า “ปิดบังข้อเท็จจริง” (Hertog, 2016)

6. ผลกระทบทางกฎหมายและจริยธรรม

ข้อผิดพลาดในการล่ามส่งผลโดยตรงต่อสิทธิมนุษยชนขั้นพื้นฐาน ได้แก่

• สิทธิในการพิจารณาคดีอย่างเป็นธรรม (Fair Trial) ตาม ICCPR มาตรา 14

• หลักความเป็นกลางของล่าม ตามประมวลจริยธรรมของล่ามศาลสากล (AIIC, 2020)

หากล่ามไม่สามารถรักษาความถูกต้องและความเป็นกลางได้ อาจทำให้กระบวนการยุติธรรมบิดเบือนและนำไปสู่การกลับคำพิพากษาหรือการร้องเรียนเรื่องการละเมิดสิทธิมนุษยชน

สรุป

ข้อผิดพลาดของล่ามศาลแบ่งได้เป็น 5 ประเภทหลัก ได้แก่ การแปลผิดความหมาย การแปลเกิน การแปลตัด/ตก การแปลเนื้อหานำ และการตอบแทนเองเหมือนทนาย ข้อผิดพลาดเหล่านี้ไม่เพียงแต่ส่งผลต่อความถูกต้องของการสื่อสาร แต่ยังส่งผลโดยตรงต่อสิทธิในกระบวนการยุติธรรมของคู่ความ การพัฒนาระบบการอบรม การประเมินคุณภาพ และการกำกับจริยธรรมของล่ามศาลอย่างเข้มงวดจึงเป็นสิ่งจำเป็นเพื่อคุ้มครองสิทธิของประชาชนและรักษามาตรฐานกระบวนการยุติธรรม

เอกสารอ้างอิง

• AIIC. (2020). AIIC Code of Ethics. International Association of Conference Interpreters.

• Berk-Seligson, S. (2009). Coerced confessions: The discourse of bilingual police interrogations. Berlin: Mouton de Gruyter.

• Cotterill, J. (2002). Language in the legal process. Palgrave Macmillan.

• Hale, S. (2004). The discourse of court interpreting: Discourse practices of the law, the witness, and the interpreter. Amsterdam: John Benjamins.

• Hertog, E. (2016). Linking to standards of justice: Quality of legal interpreting in the EU. Antwerp: Lessius.

• Mikkelson, H. (2017). Introduction to court interpreting. Routledge.

• Morris, R. (2010). Court interpreting and legal translation: A coursebook. Routledge.